Czarnuszka – roślina, która zadba o nasze zdrowie

Nigella sativa, czyli czarnuszka siewna znana także jako Czarny Kumin (ang. Black Cumin) to roślina, której właściwości lecznicze były znane już tysiące lat temu. Uważano bowiem, że czarnuszka to remedium na każdą przypadłość prócz śmierci. Starożytni medycy używali czarnuszki i pozyskiwanego z niej oleju do łagodzenia m.in.: chorób układu oddechowego, niestrawności, chorób wątroby, zmian skórnych, bólu zębów oraz odkażania ran i pobudzania laktacji. Wielu naukowców zaciekawiło szerokie zastosowanie nasion, nalewki i oleju z czarnuszki w medycynie ludowej i postanowili poddać ją licznym badaniom. Jak się okazało, wiele z jej domniemanych właściwości leczniczych się potwierdziło.

W ostatnim czasie czarnuszka przeżywa swój renesans. Dzięki zawartości witamin z grupy B, witaminy E, kwasu foliowego, wielu składników mineralnych oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), steroli roślinnych i olejków lotnych (m.in. tymochinonu) zyskała miano superfood. Włączenie czarnuszki i/lub wytwarzanego z niej oleju do diety może przynieść wiele korzyści zdrowotnych. Uważa się, że regularne stosowanie nasion czarnuszki dwa razy dziennie w ilości od 2 do 5 g bądź 0,5 - 1 g oleju 2-3 razy na dobę wykazuje działanie lecznicze dzięki czemu może wpłynąć na złagodzenie objawów chorobowych i polepszenie stanu zdrowia.

Prozdrowotne właściwości czarnuszki siewnej
W wielu badaniach wykazano wielokierunkowe, prozdrowotne działanie czarnuszki siewnej. Jej regularne spożywanie wraz z prawidłowo zbilansowaną dietą korzystnie wpływa na organizm człowiek, a w szczególności na:
- wzmocnienie odporności,
- ochronę układu oddechowego i pokarmowego,
- łagodzenie problemów gastrycznych (wzdęcia),
- regulację gospodarki węglowodanowej (insulinooporność, cukrzyca) i lipidowej (wysoki poziom cholesterolu),
- zapobieganie chorobom układu krążenia.

Wpływ na odporność organizmu
Na samym początku należy zaznaczyć, że aby nasz układ odpornościowy działał prawidłowo i spełniał swoją bardzo ważną funkcję należy zadbać o kilka podstawowych punktów, do których można zaliczyć:
- włączenie do diety produktów wykazujących działanie immunomodulacyjne (pobudzające układ odpornościowy),
- regularną aktywność fizyczną,
- prawidłowo zbilansowaną dietę bogatą w warzywa, owoce i produkty fermentowane,
- unikanie szkodliwych czynników zewnętrznych (papierosy, alkohol, stres, zanieczyszczenia środowiska).
Ale wróćmy do czarnuszki i jej działania na układ odpornościowy. Otóż, czarnuszka w swoim cennym składzie zawiera wiele bioaktywnych związków w tym olejki lotne. Jednym z nich jest tymochinon. To właśnie on w głównej mierze wykazuje działanie pobudzające nasz układ odpornościowy, dzięki czemu pomaga nam zwalczać infekcje poprzez zwiększenie produkcji komórek odpornościowych (białe krwinki). Ponadto czarnuszka i wytwarzany z niej olej wykazują działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwwirusowe.

Działanie ochraniające układ oddechowy
Wykazano, że ekstrakty z czarnuszki siewnej hamują rozwój zapalenia płuc oraz przyczyniają się do zmniejszenia wystąpienia patologicznych zmian w płucach (zwłóknienia) mogących wystąpić w czasie trwania choroby. Ponadto, N. sativa wykazuje działanie przeciwastmatyczne. W jednym z badań przeprowadzonych przez Kalus U. i współpracowników (2003), w którym badanym podawano olej z czarnuszki zaobserwowano zmniejszenie objawów kaszlu i kataru siennego.

Działanie ochraniające układ pokarmowy
W badaniach na zwierzętach potwierdzono, że tymochinon zawarty w czarnuszce działa ochronnie na błonę śluzową żołądka, dzięki czemu zapobiega występowaniu wrzodów żołądka. Czarny kumin dzięki swoim właściwościom przeciwbakteryjnym może okazać się także skutecznym środkiem wspomagającym leczenie zakażenia Helicobacter Pylorii. Ponadto, czarnuszka wykazuje działanie ochraniające i regenerujące wątrobę.

Działanie przeciwcukrzycowe
U osób cierpiących z powodu insulinooporności i/lub cukrzycy typy 2 korzystne może być włączeniu zarówno nasion, jak i oleju z czarnuszki. Regularne stosowanie tych superfoods może przyczynić się do zmniejszenia poziomu glukozy we krwi na czczo oraz do poprawy parametrów lipidowych krwi.

Inne prozdrowotne właściwości
Wykazano, że czarnuszka wykazuje działanie neuroprotekcyjne (ochrania komórki układu nerwowego), przeciwlękowe, przeciwbólowe, moczopędne, przeciwkancerogenne (zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych) oraz zmniejsza ciśnienie krwi i reguluje zaburzenia cyklu miesięcznego.

Zastosowanie czarnuszki w kuchni
Czarnuszka to produkt o dość mocnym i charakterystycznym smaku, który dobrze wpasowuje się w wytrawne dania. Nasiona czarnego kuminu można wykorzystać na wiele różnych sposobów, najprostszym z nich będzie posypywanie kanapek, sałatek, hummusu czy zup krem. Natomiast, jeśli wypiekamy samodzielnie chleb czarnuszka świetnie sprawdzi się jako delikatny akcent na wierzchu bochenka. Zmielone nasiona będą świetnym zamiennikiem pieprzu, szczególnie dla osób cierpiących z powodu wrzodów żołądka i dwunastnicy, gdyż mimo lekko ostrego smaku czarnuszka nie podrażnia błony śluzowej przewodu pokarmowego.

Oleju z czarnuszki zawsze powinniśmy używać na zimno, co oznacza, że nie powinniśmy używać go do smażenia. Olej ten sprawdzi się doskonale jako składnik dressingów. Ponadto, w czasie infekcji górnych dróg oddechowych warto połączyć go z miodem, który złagodzi jego smak i wzmocni właściwości bakteriobójcze.

Bibliografia:
1.    Kaźmierczak A., Wcisło-Dziadecka D., Zmarzły N.: Zdrowie z natury – czarnuszka siewna w produktach kosmetycznych i leczniczych. Post N Med. 2018; XXXI (1A): 61-64;
2.    Borusiewicz M., Janeczko Z.: Nigella sativa L. – roślinny surowiec o właściwościach plejotropowych. Post Fitoter. 2015; 16(4): 223-236;
3.    Adamska A., Ochocka R.J.: Nigella sativa źródłem związków bioaktywnych. Post Fitoter. 2016; 17(2): 97-105;
4.    Jurczak R., Reguła J.: Właściwości prozdrowotne czarnuszki siewnej i jej znaczenie w leczeniu dny moczanowej. Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2018; tom 9, nr 3, 95-102;
5.    Kalus U. et al.: Effect of Nigella sativa (black seed) on subjective feeling in patients with allergic diseases. Phytother Res. 2003; 17: 1209-1214;